ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΟΥ, ΧΩΡΟΥ & ΧΡΟΝΟΥ
Η ικανότητα ενός παιδιού να οργανώνει σωστά μία δραστηριότητα (έργο) είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ανάπτυξη πολλών άλλων δεξιοτήτων που αφορούν τη μάθηση, την εκπαίδευση, την επικοινωνία, την καθημερινή ζωή και την αυτονομία τους.
Ιδιαίτερα, τα παιδιά που παρουσιάζουν αναπτυξιακές διαταραχές ( όπως Διαταραχές Επικοινωνίας και Συμπεριφοράς, Δ.Α.Δ- Αυτισμός, σύνδρομο Asperger, ΔΕΠΥ, κά) πρέπει να εκπαιδεύονται από μικρή ηλικία , συστηματικά και με στοχοκατευθυνόμενες τεχνικές , στις ικανότητες οργάνωσης και διεκπεραίωσης ενός έργου.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να μάθουν :
α) πώς να δομούν μια δραστηριότητα ( αρχή – μέση – τέλος/ολοκλήρωση) ,
β) πώς να κατανοούν και να χρησιμοποιούν σωστά το χώρο μέσα στον οποίο εκτελούν αυτή τη δραστηριότητα ,
γ) πώς να κατανοούν και να οργανώνουν το χρόνο τους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.
Στο κείμενο που ακολουθεί, παραθέτουμε μια σειρά από πρακτικές οδηγίες για τους γονείς παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές, προκειμένου να βοηθήσουν με άμεσο και λειτουργικό τρόπο την προαγωγή των ικανοτήτων οργάνωσης έργου, χώρου και χρόνου του παιδιού τους.
- Προσπαθήστε να μειώσετε τα ερεθίσματα που μπορεί να ταράξουν ή να διασπάσουν την προσοχή του παιδιού, ιδιαίτερα σε χώρους όπου το παιδί εκτελεί μια δραστηριότητα ( πχ: γνωστικά παιχνίδια, παζλ ,κτλ) . Γι’αυτό, καλό θα ήταν σε αρχικό στάδιο , ο χώρος που θα χρησιμοποιείται για το σκοπό αυτό να βρίσκεται σ’ ένα ήσυχο δωμάτιο και το τραπέζι/γραφείο κατά προτίμηση να είναι έτσι τοποθετημένο, ώστε το παιδί να έχει απέναντι του έναν τοίχο. Αυτό βοηθάει στην ελαχιστοποίηση των ερεθισμάτων που μπορεί να διασπάσουν την προσοχή του παιδιού.
- Αφού επιλεγεί η δραστηριότητα, θα πρέπει να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει το χώρο που χρειάζεται για να την εκτελέσει , αναλόγως του μεγέθους ή των χαρακτηριστικών . Για παράδειγμα, ρωτήστε το παιδί αν το παζλ δαπέδου που επέλεξε μπορεί να το κάνει πάνω στο τραπεζάκι (αν θα χωράει) ή χρειάζεται να καθήσει στο πάτωμα. Επίσης, βοηθήστε το να αναγνωρίσει και να οργανώσει το χώρο στο πάτωμα, προκειμένου να μπορέσει να ολοκληρώσει το παζλ με άνεση και ασφάλεια ( πχ να μετακινήσει κάποια καρέκλα, να μην είναι σε σημείο που περνούν άλλοι, η πιθανότητα να χρειαστούν κάποια μαξιλάρια, κτλ). Σε αντίθεση, μία δραστηριότητα που απαιτεί επίπεδη και σταθερή επιφάνεια, όπως η γραφή, θα πρέπει το παιδί να αναγνωρίσει ότι πρέπει να χρησιμοποιήσει ένα γραφείο ή τραπέζι.
- Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά είναι η δυσκολία να κατανοήσουν την έννοια χρόνου άρα και τη διάρκεια μιας δραστηριότητας. Για το σκοπό αυτό μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κλεψύδρες, ξυπνητήρια ή χρονοδιακόπτες κουζίνας έτσι ώστε να σηματοδοτείται η λήξη της όποιας δραστηριότητας. Παράλληλα, χρησιμοποιήστε και τη λέξη «τέλος» η οποία θα συνοδεύεται και με μια απλή χειρονομία.
- Η ώρα της ‘ατομικής’ εργασίας είναι η ώρα που το παιδί κάθεται μόνο του να εκτελέσει μια σειρά δραστηριοτήτων, γνωστικού κυρίως περιεχομένου. Αυτές μπορεί να είναι απλές ταυτίσεις αντικειμένων, εικόνων ή συμβόλων, ανάλογα με το επίπεδο του παιδιού, απλά παζλ τριών ή τεσσάρων κομματιών, δραστηριότητες με χάντρες τις οποίες το παιδί θα πρέπει να περάσει σ’ενα κορδόνι, απλές κατηγοριοποιήσεις αντικειμένων, σύμφωνα με το είδος, το χρώμα ή το μέγεθος (πλαστικά κουταλάκια και πιρουνάκια, τουβλάκια κόκκινα και μπλε, ή τουβλάκια μικρά και μεγάλα).
- Η κάθε μια από αυτές τις δραστηριότητες θα πρέπει πρώτα να δουλευτεί μαζί με τον ενήλικα. Καθίστε μαζί με το παιδί και δείξτε του τι πρέπει να κάνει, είτε κάνοντάς το εσείς πρώτα, είτε βοηθώντας το σωματικά να εκτελέσει την άσκηση.
- Ξεκινήστε πάντα λέγοντας συγκεκριμένες φράσεις, του τύπου : «Πρώτα, ανοίγουμε το κουτί και βγάζουμε τα πράγματα έξω», ή « Πρώτα πρέπει να διαβάσουμε τις οδηγίες». Συνεχίστε, περιγράφοντας με απλό τρόπο ( και αναλόγως της ηλικίας του παιδιού) τη «γενική δομή» της δραστηριότητας, δηλαδή: «Μετά θα προσπαθήσουμε να ταιριάξουμε τα σωστά κομμάτια /εικόνες. Όταν τα βρούμε όλα, θα έχουμε τελειώσει το παιχνίδι!»
- Όταν το παιδί πια θα έχει καταλάβει τι πρέπει να κάνει, περνάτε τη δραστηριότητα στην ώρα της ανεξάρτητης εργασίας. Αν το παιδί παρ’όλα αυτά χρειαστεί βοήθεια, καθίστε από πίσω του και καθοδηγείστε το σωματικά χωρίς να μιλάτε. Θυμηθείτε ότι η ώρα της ανεξάρτητης εργασίας είναι η ώρα που το παιδί πρέπει να δουλεύει αυτόνομο!
- Εάν η δραστηριότητα αποτελείται από πολλά συνεχόμενα επιμέρους κομμάτια (πχ: φυλλάδια ή εργασίες με ασκήσεις που πρέπει να συμπληρώσει), τοποθετήστε ένα κουτί για τις δραστηριότητες στην αριστερή μεριά του τραπεζιού και ένα στη δεξιά. Το παιδί θα πρέπει να παίρνει τη δραστηριότητα από το κουτί στ’αριστερά του και αφού την ολοκληρώσει να την τοποθετεί στο κουτί που βρίσκεται στα δεξιά του. Έτσι το παιδί μαθαίνει τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθεί καθώς και την ποσότητα της δουλειάς που έχει να κάνει (όσα κουτιά δραστηριοτήτων βρίσκονται στο μεγάλο κουτί αριστερά του).
- Να θυμάστε ότι μέσα στην καθημερινότητα, υπάρχουν χιλιάδες πράγματα που μπορείτε να κάνετε μαζί με το παιδί, δίνοντάς του την ευκαιρία να κατανοήσει το χρόνο και το χώρο ενός έργου :
- δείξτε του πως φτιάχνουν ένα τοστ ( με τη σειρά), που βρίσκονται τα αντικείμενα και τα υλικά που χρειάζονται , χρησιμοποιήστε τις λέξεις «πρώτα – μετά –στο τέλος», σχολιάστε πόση ώρα χρειάζεται για να το φτιάξετε ή για να ψηθεί, κτλ
- ενημερώστε το για το πώς σκοπεύετε να περάσετε μία ημέρα, πχ το Σάββατο, εξηγώντας του βήμα- βήμα τις δραστηριότητες που θα κάνετε, πχ: το πρωί θα ξυπνήσουμε, θα φάμε πρωινό, μετά θα ντυθούμε, μετά θα πάμε στο σουπερ μαρκετ για να ψωνίσουμε, ..κτλ
- ζωγραφίστε μαζί ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα με τις δραστηριότητες σας, και εξηγήστε πολλές φορές ποιο γίνεται πρίν και ποιο μετά. Μετά χρησιμοποιήστε το πρόγραμμα καθημερινά.
- χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας και επιστρατεύστε στρατηγικές και τεχνικές που θα το βοηθήσουν με όλα τα παραπάνω. Μη διστάσετε να συμβουλευτείτε τους θεραπευτές και τους εκπαιδευτικούς του παιδιού, για να σας βοηθήσουν και να σας καθοδηγήσουν όπου χρειάζεται!
ΕΔΘΚ Ορίζοντας
Τμήμα Εργοθεραπείας
